In uitingen van de EU of EU-functionarissen, dan wel politici die de EU een warm hart toedragen hoor je vaak dat wij, de Nederlandse burgers en bedrijven, de EU nodig hebben voor onze handel en welvaart en dat de EU voor vrede zorgt. Voor dat laatste refererend aan de 2 wereldoorlogen uit de 20e eeuw. Daarom een korte reflectie op de 2 “kernwaardes” van de EU, namelijk Welvaart en Vrede. Is de bewering dat “er zonder de EU geen welvaart en vrede kunnen zijn” wel juist?
Welvaart
Ten eerste wat betreft ‘Welvaart’: Welvaart ontstaat door onderlinge handel waardoor er onderling tussen landen toegevoegde waarde gecreëerd wordt die grotendeels ten goede komt aan de burgers en middenstand die daardoor meer kunnen kopen en er nog meer handel en dus steeds meer welvaart ontstaat. Met de Benelux (België, Nederland en Luxemburg), al in 1944 opgericht te London en daarna de Europese Economische Gemeenschap (E.E.G). in 1957 ontstond tussen oorspronkelijk de Benelux, Duitsland, Frankrijk en Italië zo’n vrijhandelsakkoord. Net als trouwens met het NAFTA (North American Free Trade Agreement) verdrag tussen de USA, Canada en Mexico (in 1994), Mercosur tussen een aantal Zuid-Amerikaanse landen en bijvoorbeeld Asean tussen landen in Zuidoost-Azië.
Factcheck Welvaart: Die welvaart ontstond dus niet pas in 1992 toen de E.E.G. overging in de Europese Unie, op weg naar een politieke unie dat veel verder gaat dan een handelsverdrag. Nee, de welvaart ontstond door wederzijdse handel en wel al sinds het einde van WO2. Daarmee is aangetoond dat de EU geen voorwaarde is voor welvaart. Sinds de EU en de euro een feit zijn is trouwens de groei van het BNP van ons land minder dan van niet-EU landen in Europa.
Vrede
Nu wat betreft de tweede kernwaarde van de EU: “Vrede”: De grote oorlogen in Europa van de afgelopen eeuwen gingen telkens tussen met name Duitsland en Frankrijk (in 1870, 1914 en 1940) en gingen over macht. Macht van een land komt voort uit militaire en economische macht. Voor beide aspecten heeft een land energiebronnen en bouwmateriaal nodig en voor Duitsland en Frankrijk betrof dat met name “kolen en staal”. Het ging daarbij primair om de gebieden Elzas-Lotharingen en het Ruhrgebied, want daar werd de meeste kolen gewonnen en met die energiebron werd staal geproduceerd. Na de Tweede Wereldoorlog, waarbij West-Europa bevrijd werd door de USA, Britten en Canada (niet door de EU), werd het voormalige Nazi-Duitsland verdeeld tussen de Amerikanen, Russen, Britten en … vreemd genoeg ook Frankrijk.
Frankrijk
Dat laatste land was gedurende de oorlog bezet geweest door Duitsland, terwijl Vichy Frankrijk, onder leiding van Maarschalk Pétain, ook nog eens een vazalstaat van Nazi-Duitsland was. Daarbij kreeg Frankrijk conform eigen wens de bezetting van het Ruhrgebied en Elzas-Lotharingen toegewezen. Frankrijk wilde dat continueren, maar toen de “Koude Oorlog” tussen Amerika en de Sovjet-Unie (Groot Rusland) als dreiging voor het Westen toenam begrepen de Amerikanen dat men (West-)Duitsland nodig had als bufferstaat tussen het ‘communistische gevaar’ en het vrije Westen. Dit vanwege de fysieke afstand tot Europa en een Russisch leger dat vele malen groter was dan die van de Amerikanen zelf in Europa. Dus moesten de Fransen, onder druk van de Amerikanen, afstand doen van de bezetting van het Ruhrgebied en kreeg het wel Elzas aan haar landsgebied toegewezen. Ondertussen hadden de Amerikanen die eerst hadden aangedrongen op een soort Verenigde Staten van West-Europa, zich gerealiseerd dat de landen onderling te verschillend waren en dat de eigen belangen (zoals van met name ook de Fransen) zo’n samengaan belemmerde. Men koos toen voor de vorming van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS), waarmee de eerdere basis voor oorlog, werd ingeperkt en werd daarmee ook voldaan aan de wens van de Fransen om ‘grip’ te houden op de (Duitse) productie van kolen en staal.
Frans-Duitse as
Later ging de EGKS over in E.E.G. met een handelsverdrag tussen de aangesloten landen, waarbij de Fransen onder oud-generaal De Gaulle er lange tijd in slaagden de Britten (Frankrijk was na Duitsland en Groot-Brittannië pas de derde grootste economische macht in Europa) buiten de E.E.G. te houden waardoor Frankrijk veel controle over de macht behield. Uiteindelijk traden de Britten wel toe tot de E.E.G. en EU, maar nooit tot de €-zone. De Fransen bleven hameren op het belang van de Frans-Duitse as als kern van de EU waardoor de Britten vaak langs de zijlijn moesten blijven, hetgeen uiteindelijk resulteerde in het besluit tot de Brexit. Men kan zich zelfs afvragen of de afhoudende reactie van de EU om tot een handelsakkoord met de Britten te komen en de voortdurende frictie die tussen
landen ontstaat vanwege de euro niet eerder averechts uitpakt voor de vrede.
Factcheck Vrede: kortom, de bevrijding en vrede kwam tot stand door de Amerikanen en Britten, niet door de EU. En de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal zorgde voor balans tussen Frankrijk en Duitsland. Zo’n Gemeenschappelijk akkoord was er al ruim voor de EU en er is derhalve geen EU nodig voor zo’n overeenkomst. En daarmee ook niet voor de vrede. Daarbij is het gezien de grote veranderingen wereldwijd en de snelle technologische ontwikkelingen de vraag of Duitsland en Frankrijk die inmiddels beide geen echte spelers meer zijn op wereldniveau, in de basis nog wel de condities in zich hebben voor een onderlinge oorlog (waar dan de andere Europese landen door geschaad worden). Inmiddels zijn er elders economisch-militaire machten zoals China opgestaan die veel meer bedreiging voor het vrije Westen in zich bergen.
Navo
Hebben we om ons daartegen te verdedigen een EU nodig? Tot nu toe zorgt de NAVO voor die bescherming en voldoen juist de meeste EU-landen niet aan de afgesproken voorwaarden om voldoende geld voor defensie beschikbaar te stellen (zoals Duitsland, Frankrijk, maar ook Nederland en België). Groot-Brittannië voldoet wel aan de afspraken, maar juist dat land verlaat de EU. Daar waar Frankrijk via Macron aandringt op een Europees EU-leger, is het moeilijk uit te leggen waarom de aangesloten landen nu ineens wel zouden kunnen voldoen aan de budgetafspraken, om nog maar niet te spreken van het overnemen van het zeer grote aandeel van de Amerikanen en ook Britten in de NAVO. Daar zou in geval van een eigen EU-leger in voorzien moet worden bovenop ieders aandeel van 2% van het BNP. Zonder Amerikanen en Britten zouden de defensie uitgaven moeten stijgen tot misschien wel 10% van het BNP van de huidige EU-staten. En dat lijkt echt een brug te ver.
Over de auteur
Frans van der Werf, is ondernemer-interim-manager/managementconsultant en voormalig bankbestuurder die in en buiten diverse EU-landen actief is geweest.
Voorts is hij programma manager van het Nexitdenktank project en alsmedeoprichter verbonden aan Stichting Luister.
Foto door Somchai Kongkamsri via Pexels