Naar aanleiding van het artikel ”Analyse: concrete voorbeelden van hoe de EU ons universitaire onderwijs beïnvloedt” geschreven Gabriel van de Bloemfontein op 8 oktober j.l. ben ik in contact gekomen met deze organisatie, en er is mij gevraagd om mijn argumentatie op papier te zetten zodat deze ter discussie gebruikt kan worden. Dit doe ik met alle plezier. Het kernpunt wat ik wil betwisten van Dhr. van de Bloemfontein is als volgt:
Het mag nu wel duidelijk zijn dat de Europese Unie geen handelsorganisatie is, maar een politieke organisatie die geen gas terug zal nemen. Iedereen begrijpt dat het harmoniseren van onderwijs niks heeft te maken met handel, maar met een federale Europese Unie die vanuit Brussel wordt geregeerd en waarin Nederland slechts een provincie wordt en waarin we Nederland voorgoed verliezen.
Investeren in eigen systeem
De implicatie zoals ik het in dit artikel heb gelezen is dat Erasmus+ gelden en Jean Monnet fondsen een ‘sinistere’ kant hebben, een ondermijnende functie (of bedoeld negatief neveneffect) ten op zichte van de soevereine staat. Dit karakter zie ik er echter niet in terug. Het is correct dat Jean Monnet fondsen gebruikt worden om Europese Unie-politiek of Europese diplomatische opleidingen te ondersteunen. Dit staat niet ter discussie, en het lijkt mij volstrekt logisch om als politieke en economische entiteit te willen investeren in het voortbestaan van het eigen ecosysteem.
Onjuiste conclusies
Wat dat betreft onderbouwt van de Bloemfontein zijn argumenten met correcte informatie, maar hij trekt op basis daarvan onjuist conclusies. De doeleinden van al deze fondsen zijn, zoals uit het artikel van van de Bloemfontein zelf blijkt, vrij eenvoudig online te vinden. Dat van de Bloemfontein het als een openbaring formuleert dat de Europese Unie politiek bedrijft en niet alleen met handel bezig is, is wat mij betreft al reden genoeg om meer te investeren in onderwijs over de Europese Unie en Europa. Wat ik bedoel te zeggen is dat er niemand wordt misleid in dit scenario. Bij een opleiding in European Studies is het niet gek of onetisch dat er connecties te vinden zijn met Europese instituten en fondsen. Dat zou je op nationaal niveau ook verwachten. Daarnaast worden Erasmus+ gelden voor tal van verschillende ontwikkelingsdoeleinden gebruikt, afhankelijk van de opleidingen en organisaties die ze benutten. Een hoofdzakelijk doeleinde is het stimuleren van mobiliteit van studenten om uitwisseling tussen culturen op het individueel niveau te bevorderen.[1]
Betwist
Ik betwist vooral de notie dat investering in hoger onderwijs door middel van deze gelden zal leiden tot een federaler Europa. Ik heb bijvoorbeeld persoonlijk bijgedragen aan een onderzoeksproject van Horizon 2020-gelden[2] wat zich bezig houdt met vraagstukken over integratie op verschillende snelheden en verschillende niveaus, ookwel gedifferentieerde integratie geheten. Area Studies in brede zin is verre van gericht op een enkelvoudige ”oplossing” voor een Europees politiek model, en de toekomst van Europa als een federale staat is zelfs als theoretisch model volledig achterhaald. In historisch perspectief heeft het waarde, maar daarmee houdt het ook op. Jean Monnet was inderdaad een federalist, maar dat was ook breedgedragen sentiment onder politici post-WWII.
Lastig
Zoals u begrijpt is het altijd lastig om ”de staat” van een constant bewegend academisch veld accuraat te beoordelen, zeker voor een relatief jong en onervaren persoon, maar ik wil ten zeerste ontkennen dat er sprake is van enige vorm van ‘federalistische indoctrinatie’ of van een prescriptieve, enkelvoudige houding van onderzoekers over de status quo van de Europese Unie als gevolg van subsidieverstrekking. Wat ik graag wil benadrukken is het verschil tussen ”Europees” en ”Europese Unie”. Europa is niet beperkt tot haar politieke instituten op nationaal, subnationaal, of internationaal niveau. Ik stel u de vraag: Waar houdt Europa op, en waar begint zij? Stopt zij opeens bij de Oeral en de Atlantische Oceaan? Is Europa een geografisch gebied, een politieke unie, een collectief van mensen, een onderzoeksmachine, een verzameling van humanitaire organisaties, een geschiedenis van volkeren, of alles tegelijk?
Angst
Zoals ik het zie, is Europa het woord voor de nexus van dit alles. De EU is slechts een organisatie die deze dimensies probeert te omarmen. De angst die lijkt te heersen onder Nexiteers voor het ”verlies” van Nederland lijkt mij niet exclusief gebaseerd in een aaneenschakeling van politiek-institutionele kritiekpunten. Psychoanalytisch ingesteld als ik ben, lees ik bij Dhr. van de Bloemfontein (en in bredere zin, de Nexiteers) een diepe angst tussen de regels door. Een angst die, als het er op aan komt, niet gefundeerd is in de realiteit van Europese wetgeving en ontwikkelingen. Van de Bloemfontein heeft dan ook een bron klaar staan voor iedere zin van zijn verhaal, behalve voor die cruciale conclusie die hij aan het einde trekt:
Ambities
Bij de Europese Raad en bij de Commissie schromen ze niet voor hun federale ambities. Het bewijs hiervoor staat in verschillende documenten, elk honderden pagina’s lang, en onze premier, Mark Rutte, hij blijft voor alles tekenen, om vervolgens met zijn welbekende glimlach te zeggen hoe ”noodzakelijk” dit is in het Nederlands belang. In het Nederland van de EU-federalisten zal hij bedoelen.
Nee, beste heer van de Bloemfontein, dat is niet wat hij wel zal bedoelen. Deze angst voor federalisme is ongegrond én onnodig, aangezien het onmogelijk is onder de TEU en TFEU, de ”grondwettelijke” documenten waaraan de EU zijn bestaansrecht te danken heeft:
”The Union shall respect the equality of Member States before the Treaties as well as their national identities, inherent in their fundamental structures, political and constitutional, inclusive of regional and local self-government. It shall respect their essential State functions, including ensuring the territorial integrity of the State, maintaining law and order and safeguarding national security. In particular, national security remains the sole responsibility of each Member State.”[3]
Onder de Europese Unie zoals deze nu bestaat kan er en zál er geen federale eenheid ontstaan. Er mag niet eens naar gestreefd worden, omdat dit ook al in conflict zou zijn met dit bovenstaande principe. De missie van de Europese Unie is om Europese burgers met elkaar te verbinden, niet om een eenvoudige politieke eenheidsworst te manifesteren die de diversiteit van Europa zou miskennen. Dat kan niet, mag niet, en zal niet gebeuren. Met deze geruststelling wens ik u dus alvast een prettige nachtrust toe.
Lees ook: Analyse: concrete voorbeelden van hoe de EU ons universitaire onderwijs beïnvloedt
Credits: dit Nexit Denktank-artikel is tot stand gekomen met aangeleverde input door Jelmer Herms
Foto credits
[1] https://www.erasmusplus.nl/over-erasmus
[2] Voor meer over Horizon 2020, zie: https://www.pnoconsultants.com/nl/subsidies/horizon-2020/?gclid=Cj0KCQiAhZT9BRDmARIsAN2E-J0JcTiwFcde9WfjOB1Fv4wpbVXb7HkPJGvJyxdAwvmSBPlBzO2kdJMaAsr-EALw_wcB
[3] TEU, C 326/18, https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:2bf140bf-a3f8-4ab2-b506-fd71826e6da6.0023.02/DOC_1&format=PDF